Aan zowel ChatGPT 4.0als Google Bard heb ik twee opdrachten verstrekt:

1. Leg uit wat Japanse haiku’s zijn.
2. Bedenk enkele haiku’s.

Omdat ik met beide chatbots overwegend in het Nederlands communiceer, verwacht ik ook Nederlandse haiku’s.

Bekijk de toch wel enigszins verrassende resultaten op de beide volgende tabbladen.

Een haiku is een vorm van Japanse poëzie. Traditioneel gezien bestaat een haiku uit drie regels en 17 lettergrepen in totaal, verdeeld in een 5-7-5 patroon. Dat wil zeggen, de eerste regel heeft vijf lettergrepen, de tweede heeft er zeven en de derde weer vijf.

Haiku’s worden vaak gebruikt om een moment, indruk of gevoel uit te drukken dat met de natuur te maken heeft. Ze worden gekenmerkt door hun eenvoud, openheid en diepgang. Oorspronkelijk waren haiku’s een onderdeel van een groter gedicht, genaamd renga, maar ze zijn nu een zelfstandige poëzievorm.

En hier enkele voorbeelden:

Zacht glanst het maanlicht
Rustig stroomt de brede rivier
Nacht fluistert geheimen

De bloesems vallen
De lente maakt plaats voor zomer
Cycli blijven draaien

Vlinder danst in licht
Bloemen wiegen zachtjes mee
Leven is een lied

Ochtend breekt weer aan
Zonnestralen strelen zacht
Begin van een dag

Een haiku is een kort Japans gedicht dat bestaat uit drie regels van respectievelijk vijf, zeven en vijf lettergrepen. Haiku’s zijn vaak over de natuur en worden gekenmerkt door hun eenvoudige taal en hun krachtige beelden.

De haiku is ontstaan in de 17e eeuw, en is gebaseerd op een oudere Japanse dichtvorm, de tanka. Een tanka bestaat uit vijf regels van respectievelijk vijf, zeven, vijf, zeven en zeven lettergrepen. De haiku is de eerste twee regels van een tanka.

Haiku’s worden vaak gebruikt om een momentopname van de natuur te geven, of om een gevoel of emotie uit te drukken. Ze kunnen ook worden gebruikt om een filosofisch of religieus inzicht te delen.

Deze haiku schetst een momentopname van de natuur, en drukt ook een gevoel van stilte en rust uit.

Haiku’s kunnen een krachtig en beknopt medium zijn om een idee of emotie over te brengen. Ze zijn een populaire vorm van poëzie in Japan, en ze worden ook steeds populairder in andere delen van de wereld.

Hier enkele Nederlandse haiku’s:

De wind waait door de bomen
De bladeren vallen naar beneden
De herfst is gekomen

Een vogel zingt in de boom
De zon schijnt door de bladeren
Het is een mooie dag

Een kind speelt in het gras
De hond rent om hem heen
Het is een gelukkig moment

Een regenboog verschijnt
De zon komt door de wolken
Het is een teken van hoop

De nacht valt over de stad
De sterren schijnen aan de hemel
Het is een rustig moment

De door ChatGPT en Bard gepresenteerde uitleg over haiku’s schetst uiteraard de essentie van deze dichtvorm. Mijn indruk is wel dat Bard er méér werk van maakt. Dat is niet zo verwonderlijk omdat deze chatbot van Google is met o.a. de meest bekende zoekmachine die al heel wat jaren enorme hoeveelheden informatie verzamelt, analyseert en opnieuw beschikbaar stelt.

Wat betreft de door Bard en ChatGPT bedachte haiku’s: van de daarbij gebruikte algoritmes kan ik mij zonder meer geen voorstelling maken. De haiku’s zijn géén kopieën van in een database opgeslagen haiku’s – zoveel is duidelijk.

Ik zie hier een vorm van kunstmatige intelligentie die onvoorstelbaar is – voor mij in elk geval; vergelijkbaar met de onvoorstelbare (en vaak onvoorspelbare) resultaten van vrijwel alle illustraties op deze website die ik in samenwerking met de verschillende art-generatoren heb mogen ontwikkelen en die nog ontwikkeld zullen worden.

Enkele aspecten van de hier gegenereerde haiku’s zie ik toch echt als een tekort aan uitgebreide kennis van de Nederlandse taal bij zowel Google Bard als ChatGPT: bij ChatGPT zag ik ‘de maanlicht’ ipv ‘het maanlicht’. Bard plaatste achter elke haiku-regel een leesteken en het aantal lettergrepen van de haiku’s blijken regelmatig niet te kloppen. Daardoor voldoen de meest haiku’s bij beide niet helemaal aan het 5-7-5 patroon. De definitie van ‘lettergreep’ is blijkbaar nog te lastig voor de Artificial Intelligence van dienst… Ik heb de geconstateerde oneffenheden wel gecorrigeerd.

Ook al heb ik ruim 30 jaar in het middelbaar onderwijs gewerkt en onder meer Nederlands gedoceerd, een cijfer durf ik de beide chatbots (nog) niet te geven. De beoordeling ‘zeer goed’ durf ik er wel bij te vermelden. Misschien over een jaar ‘uitmuntend’ want de ontwikkelingen op AI-gebied gaan snel, zeer snel.

Als de beide chatbots in het gedeelte hierboven creatief om kunnen gaan met bijvoorbeeld haiku’s, .kan ik een AI art-generator dan ook verleiden om met mijn inbreng een haiku te visualiseren, zeg maar te verbéélden?

Het leek mij voor de hand liggend om de hierboven geplaatste haiku’s van de hand van Bard en ChatGPT letterlijk los te laten op een art-generator – DreamStudio in dit geval. Van het uiteindelijke resultaat zie je hieronder vier exemplaren met als titel de eerste regel van de bijbehorende haiku. De rest kun je bekijken via het menu Aitopic Art. En ook in dit geval overtreft de achterliggen AI mijn stoutste verwachtingen. Bekijk het zelf!